چگونه هوش کلامی کودکان را تقویت کنیم؟

هوارد گاردنر، استاد دانشگاه هاروارد مبدع نظریه هوش‌های چندگانه است. گاردنر بیان داشت هر انسان دارای هشت نوع هوش مختلف است و البته ممکن است نوع نهم هوش هم به نام “هوش هستی‌گرا” وجود داشته باشد.

هشت هوش مورد نظر گاردنر عبارتند از: هوش تصویری- فضایی، هوش کلامی، هوش منطقی- ریاضی، هوش اندامی، هوش موسیقایی، هوش میان‌فردی، هوش درون فردی و هوش طبیعت‌گرا. در اینجا ما فقط به هوش کلامی میپردازیم.

هوش کلامی چیست؟

احتمالا بارها پیش آمده که در شرایطی نتوانیم از حق خود به خوبی دفاع کنیم و پاسخ‌های متناسب با شرایط را به افراد بدهیم و به اصطلاح حاضر جواب باشیم. و معمولا بعد از بحث‌ها ذهنمان پر میشود از جواب‌ها و حرف‌هایی که باید میزدیم و نزدیم.

همینطور بارها افرادی را دیده‌ایم که به خوبی با دیگران ارتباط برقرار میکنند و دیگران را برای اجرای خواسته‌هایشان اقناع میکنند. حاضر جواب هستند( البته در چارچوب ادب و رفتار صحیح) و در جمع‌های مختلف خیلی خوب و دلنشین صحبت میکنند.

گاردنر مفهوم هوش کلامی را اینگونه بیان میکند: هوش کلامی، حساسیت به معنی و نظام کلمات، ریتم‌ها، صرف، کاربردهای گوناگون زبان، واج‌شناسی، نحو، علائم زبانی و نحوه استفاده از این علائم است.

درحقیقت هوش کلامی توانایی افراد در استفاده از کلمات برای انتقال مفاهیم، احساسات و افکار در قالب گفتار یا نوشتار است.

طبق تحقیقی که در اوایل قرن بیستم انجام شده، هوش کلامی رابطه مستقیمی با میزان موفقیت افراد در اجتماع دارد. خبر خوب اینکه هوش کلامی مانند همه انواع دیگر هوش، قابل ارتقاع است.

راههای تقویت هوش کلامی

کودکان در بسیاری از موارد تلاش میکنند دنبال تقلید از یک الگو باشند. قوی‌ترین الگو برای اکثر کودکان، والدین هستند. پس برای تقویت بسیاری از مهارت‌ها از جمله هوش کلامی در کودکان باید ابتدا هوش کلامی خودمان را ارتقا دهیم. وقتی به عنوان پدر، مادر، معلم یا هرکس دیگری، ساعات زیادی از روز را با کودک میگذرانیم، خواه نا خواه تاثیرات عمیقی روی رفتار و گفتار وی خواهیم گذاشت.

در اینجا چند مورد برای تقویت هوش کلامی بیان میگردد:

گوش کردن به رادیو

در برنامه روزمره همه ما زمان‌های مرده زیادی وجود دارند. زمان‌هایی که بدون استفاده خاصی تلف میشوند. مثل انتظار در مطب پزشک، توقف در ترافیک و … یکی از کارهایی که میشود در این زمان‌ها انجام داد، گوش دادن به رادیو است.

علاوه بر گوش کردن به رادیو، حل کردن جدول و مطالعه رمان و داستان‌های مختلف هم نقش بزرگی در تقویت هوش کلامی دارند.

علاوه بر انجام کارهای بالا که منجر به تقویت هوش کلامی ما میشوند و ما را تبدیل به الگوی مناسب در این زمینه می‌نمایند، میتوانیم اقداماتی را هم برای کودکان انجام دهیم تا هوش کلامی آن‌ها را ارتقاع دهیم :

آموزش زبان جدید

متاسفانه نمی‌شود به برنامه زبان آموزی مدارس اکتفا کرد. فارغ‌التحصیلان مدارس ما بعد از اینکه سال‌ها آموزش زبان عربی و انگلیسی را میگذرانند، نه توانایی خواندن متون به این زبان‌ها را دارند و نه صحبت کردنشان را بلدند. برای این کار لازم است دنبال آموزش با کیفیت در خارج از سیستم رسمی مدارس باشیم. البته باید علایق کودک را مدنظر قرار دهیم و بابت آموزش زبان به او فشار وارد نکنیم.

مطالعه کتاب

تا سنی که بچه‌ها توانایی خواندن را ندارند، باید تلاش کنیم هر روز حداقل یک کتاب برایشان بخوانیم و از زمانی هم که توانمندی خواندن را پیدا کردند ازشان بخواهیم هر روز کتاب بخوانند.

پاسخ به سولات درمورد معنی کلمات

بارها دیده‌ام کودکی یک کلمه را می‌شنود که معنی آ‌ن را نمی‌داند و از والدینش سوال میکند. والدین از زمان و شرایط استفاده آن کلمه به طور کلی آگاه هستند اما نمی‌توانند خوب و کامل معنای آن را برای بچه توضیح دهند. در چنین شرایطی لازم است از توضیحات کلی و تقریبی درمورد معنی کلمه بپرهیزیم و از لغت‌نامه برای پاسخ‌گویی به کودک استفاده کنیم.

از کودک بخواهیم داستان بسازد

کودکان ذاتا ذهن خلاقی دارند. اگر از آنها بخواهیم در مورد موضوعات مختلف داستان بسازند و آن را برایتان تقویت کنند، علاوه بر هوش کلامی خلاقیت آن‌ها هم بیش از پیش تقویت میگردد.

ساخت کلمات معنی دار از حروف به هم ریخته:

این فعالیت می‌تواند به عنوان یک بازی گروهی و دورهمی در خانواده به همراه بقیه اعضا انجام شود. به این شکل که تعدادی از حروف را به شکل به هم ریخته میگذاریم و از آن‌ها کلمات معنی دار میسازیم.

شعر و ادبیات

باید سعی کنیم کودکان را با اشعار و متون ادبی فارسی و غیرفارسی ترجمه شده آشنا کنیم. داستان‌های کلیله و دمنه، مولوی، سعدی و شاهنامه فردوسی گزینه‌های خوبی برای تقویت هوش کلامی کودکان هستند. البته توجه داشته باشیم که مفاهیم مورد نظر این داستان‌های کهن لزوما مفاهیم خوبی برای استفاده در زندگی روزمره نیستند و باید داستان‌ها را با دقت برای کودکان انتخاب کنیم.

تئاتر و نقالی

تئاتر و نقالی علاوه بر جذابیت شان، بسترهای فوق‌العاده‌ای برای تقویت هوش کلامی هستند. خوب است همواره برنامه‌های تئاترها و فرهنگسراها را دنبال کنیم و اگر برنامه مناسبی در این زمینه برای کودکان پیدا کردیم، به همراه کودکمان در آن شرکت کنیم.

یک نکته مهم درباره هوش کلامی

همه ما بارها کودکانی را دیده‌ایم که دردورهمی‌ها و مهمانی‌ها حرف‌هایی را به زبان آورده‌اند که به نظر ما بزرگسالان بهتر بود از گفتنشان اجتناب کنند. در این مواقع برخی والدین برخوردهای منفی و انتقادی شدیدی با کودکان دارند. این نوع از برخورد باعث میشود کودک دفعات بعد کمتر صحبت کند و حرف‌هایی را که به ذهنش میرسد، در ذهنش نگه دارد و بیان نکند. سرکوب صحبت‌های کودک و به تبع آن کمتر حرف زدن کودک هم باعث افت هوش کلامی و فن‌بیان او میشود.

در پایان خوب است بدانیم تمام ابعاد هوش بر هم اثر دارند و بهبود یکی باعث بهبود بقیه هم می‌شود.